Mùa đông khí hậu lạnh, độ ẩm cao cơ thể rất dễ bị nhiễm bệnh nhất là những bệnh lên quan đến đường hô hấp trên như: viêm họng, hầu, mũi, viêm thanh quản, VA, viêm các xoang... Vì vậy, cần phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh để điều trị kịp thời tránh biến chứng ảnh hưởng lâu dài với sức khỏe.

Bệnh viêm đường hô hấp trên là tình trạng nhiễm trùng cấp tính ở đường hô hấp trên do ảnh hưởng của các vi sinh vật (vi nấm, vi khuẩn); các loại virut (là nguyên nhân chủ yếu) gây bệnh. Các virut, vi khuẩn cư trú ở chất nhầy niêm mạc mũi họng, khi xâm nhập vào tế bào niêm mạc làm tổn thương niêm mạc hô hấp. Thời điểm giao mùa, mùa đông lúc trời trở lạnh, độ ẩm trong không khí giảm thấp, sức đề kháng cơ thể kém bệnh thường xảy ra.

Có rất nhiều nguyên nhân gây bệnh viêm đường hô hấp trên như: dị ứng với thời tiết, các loại dị nguyên khác nhau (kháng nguyên) có trong không khí, bụi… hoặc tác động của hóa chất (khói thuốc lá - hút hoặc hít phải khói thuốc lá, thuốc lào do người khác nhả ra).

Triệu chứng chung: Viêm đường hô hấp trên bao gồm một tổ hợp bệnh: cảm lạnh, viêm mũi họng, viêm họng, viêm xoang, viêm thanh quản. Với các triệu chứng chủ yếu: sốt cao, hắt hơi, sổ mũi, chảy mũi, ngạt mũi, tắc mũi, đau rát họng, ho, khàn tiếng, lạc tiếng, giọng mũi, khản đặc có khi mất tiếng, mệt mỏi, đau đầu, đau mỏi cơ khớp…

Đặc điểm của viêm đường hô hấp trên là thời gian ủ bệnh ngắn, biểu hiện của bệnh với tốc độ nhanh và mang tính ồ ạt kèm theo là sốt cao và thành cơn (thường là 39^oC trở lên; hắt hơi, sổ mũi xuất hiện nhiều lần trong ngày, rát mũi, đau họng. Người bệnh chảy nhiều nước mũi trong, loãng, không có mùi hôi.

Khi virut gây bệnh ở thanh quản người bệnh bị khàn tiếng. Ban đầu chỉ là lạc tiếng, giọng mũi, sau đó tiếng bị khàn đục và có khi đến mất giọng. Nếu không được điều trị hoặc có những tác động như nói nhiều, hét to… thì bệnh càng nặng.

Tuỳ vào cơ quan bị bệnh sẽ có những dấu hiệu điển hình và đặc thù khác nhau. Các bộ phận mũi-họng - thanh quản - xoang đều thông với nhau bằng đường khí và dịch nên khi một cơ quan bị bệnh thì nó sẽ nhanh chóng lây sang cơ quan khác. Do vậy, đã hội đủ các tính chất như trên.

- Viêm đường hô hấp trên cấp tính: Bệnh xảy ra khi gặp một  số yếu tố thuận lợi tác động vào cơ thể như thay đổi thời tiết từ nóng sang lạnh; uống nước quá lạnh hoặc nằm, ngồi trước luồng gió lạnh... Triệu chứng gặp đầu tiên là sốt (có thể sốt nhẹ, đôi khi sốt cao và rét run), kèm theo là ho (ho húng hắng hoặc ho liên tục), hắt hơi và chảy nước mũi. Ngoài ra còn có triệu chứng đau họng khi nuốt nước bọt, khi ăn. Nếu không được điều trị hoặc điều trị không dứt điểm thì rất dễ dàng chuyển thành VĐHHT mạn tính.

- Viêm đường hô hấp trên mạn tính: Khi gặp điều kiện thuận lợi, thời tiết thay đổi khiến bệnh viêm đường hô hấp mạn tính dễ tái phát. Biểu hiện của VĐHHT mạn tính là ho húng hắng, rát họng,  thấy vướng khi nuốt (như có vật gì nằm trong họng), chảy nước mũi thường xuyên (một hoặc cả hai bên mũi). Nghẹt mũi (một bên hoặc cả hai) do hiện tượng phì đại cuốn mũi... ở những trường hợp bị viêm xoang thường có kèm theo triệu chứng đau đầu...

 Một số trẻ em bị VA mạn tính kéo dài mà căn nguyên do trực khuẩn mủ xanh (Pseudomonas aeruginosa) thì chất nhày chảy ra ở mũi thường có màu xanh thường gọi là “thò lò mũi xanh”. Ngoài chảy nước mũi, khi ngủ trẻ thường thở bằng miệng.

Viêm đường hô hấp trên thông thường sẽ tự khỏi, khi virut, vi khuẩn thâm nhập  nếu cơ thể khỏe mạnh sẽ có sức đề kháng. Chỉ sau 5 - 6 ngày là bệnh đã bắt đầu lui dần tiến tới khỏi sau 2 tuần. Trong một số trường hợp, cơ thể tiêu diệt không hiệu quả, virut từ đường hô hấp trên sẽ nhân bản và xâm nhập xuống tận đường hô hấp dưới và vào máu thể bệnh nặng lên ở sẽ gây nhiều biến chứng nghiêm trọng như viêm não, viêm tim, viêm cầu thận, thấp khớp cấp…

Để phòng bệnh viêm đường hô hấp trên trong mùa đông, quan trọng nhất là đẩy mạnh công tác vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường sống.

Đối với vệ sinh cá nhân, nhất là trẻ em và người cao tuổi mùa đông cần mặc áo ấm, giữ ấm cổ, cần quàng khăn, đi găng tay, tất chân… Vệ sinh răng miệng hàng ngày, trước và sau khi ngủ dậy. Khi ra đường nên đeo khẩu trang để hạn chế hít phải nhiều bụi.

Đối với vệ sinh gia đình và cộng đồng: Mùa đông lạnh, nhà ở cần sạch sẽ, thông thoáng không bị gió lùa (tránh mở hai cửa lưu thông nhau). Giường ngủ gọn gàng, thường xuyên giặt chăn, màn,…Tuyệt đối không hút thuốc lá, thuốc lào. Những gia đình dùng bếp than cần có biện pháp hạn chế đến mức tối đa hít phải khí độc do than khi đốt cháy thải ra. Những gia đình dùng bếp củi, rơm, rạ nên dùng loại bếp ít khói.

Khi có một số dấu hiệu của bệnh viêm đường hô hấp trên như: ho, sốt, sổ mũi, hắt hơi,…. Cần đến cơ sở y tế để được bác sĩ khám và điều trị đúng. Không tự ý sử dụng thuốc đặc biệt là thuốc kháng sinh, không điều trị theo lời mách bảo của người khác.    

 Bác sĩ Nguyễn VĂN TUẤN